یکی از مواردی که سوال بسیاری را نزد محققان ایجاد کرده، چگونگی به اشتراک گذاشته شدن شماری از پیام‌ها، تصاویر و عقاید به طرز گسترده‌ است، در حالی که شمار دیگری از مفاهیم و محتوای موجود در این شبکه‌ها که جذابیت بالایی نیز دارند، آنچنان مورد استقبال واقع نشده و بعضا اصلا دیده نمی‌شوند؛ از این‌رو به نظر می‌رسد خود محتوا و پیامی که انتقال داده می‌شود، دلیل تفاوت در میزان اشتراک‌گذاری یک پیام نیست. بنابراین عامل دیگری وجود دارد که در شبکه‌های اجتماعی منجر به اشتراک گذاری گسترده‌ی یک ایده یا پیام می‌شود.

کریستینا لرمن و جمعی از محققان در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی مطالعاتی را در این خصوص به انجام رسانده‌اند تا علت اشتراک‌گذاری گسترده‌ی برخی از محتویات را بررسی کنند. این تیم به این نتیجه رسیده‌اند که القای یک توهم فوق العاده قوی توسط شبکه‌های اجتماعی در ذهن کاربران می‌تواند نقش پررنگی داشته و همه چیز را در مورد محبوب شدن یک موضوع یا اشتراک گذاری یک ایده با سرعت برق آسا توجیح کند.

دانشمندان اخیرا به مفهوم جدیدی از شبکه‌های اجتماعی پی برده‌اند که با عنوان طبیعت متناقض شبکه‌های اجتماعی شناخته می‌شود. بهترین مثال در این خصوص را می‌توان در مورد تناقض موجود در دوستی‌های شبکه‌های اجتماعی عنوان کرد؛ برای مثال به طور میانگین تعداد ارتباطات دوستی دوستان یک کاربر در شبکه‌های اجتماعی از میزان دوستان وی بیشتر خواهد شد.

دوستی‌ها در شبکه‌های اجتماعی از قانون خاصی تبعیت می‌کند که بسیاری آن را با عنوان قانون قدرت می‌شناسند. اگر توجه کرده باشید، اغلب افراد در شبکه‌های اجتماعی گروه‌های دوستی کم تعدادی دارند، در حالی که در این بین شماری از افراد خاص دارای خیل عظیمی از دوستان هستند که همین افراد تعداد میانگین دوستان را افزایش می‌دهد.

بهتر است این مفهوم را با مثال دیگری تشریح کنیم. فرض کنید که میانگین قد تمام دوستان مذکرتان اندازه‌گیری شده و متوسط قد دوستان شما ۱۷۰ سانتی‌متر تعیین شده است. در صورتی که شما نیز مذکر باشید، پس شما نیز قدی در حدود همین ۱۷۰ سانتی‌متر خواهید داشت. از نظر ریاضی، میانگین یک روش استاندارد برای درک طبیعت یک مجموعه از داده‌ها است.

اما این سناریو را در حالت دیگری نیز بررسی می‌کنیم. فرض کنید یکی از افرادی که جزو دوستان شما است، قد بلندی دارد، بطوریکه قد وی یک یا ده کیلومتر است! با احتساب قد این فرد، میانگین قد دوستانتان بسیار افزایش خواهد یافت و از این‌رو قد دوستانتان بیشتر از شما تصور خواهد شد. در این حالت میانگین معیار ضعیفی برای سنجش طبیعت داده‌ها است.

این موضوع را می‌توان نه‌تنها در مورد تعداد دوستان، بلکه در تمام جنبه‌های شبکه‌های اجتماعی به عینه دید. برای مثال تعداد میانگین پست‌های دوستانتان بیشتر از شما بوده و نام آن‌ها نیز بطور میانگین بیش از شما ذکر خواهد شد.

حال لرمن و تیم تحقیقاتی وی تناقضی را در این رابطه یافته‌اند که از آن با عنوان توهم اکثریت یاد می‌کنند. به بیان بهتر، یک فرد در شبکه‌های اجتماعی رفتار یا ویژگی مشترکی را در اغلب دوستان خود مشاهده می‌کند که این موضوع تاحدودی غیرممکن است.

لرمن و تیم تحقیقاتی وی برای نمایش بهتر این مفهوم از گراف استفاده کرده‌اند که هر یک از گراف‌ها ۱۴ نقطه دارند. همانطور که در شکل فوق نیز مشاهده می‌کنید، دو گراف در سمت راست و چپ وجود دارند که در نگاه اول این دو گراف شبیه به نظر می‌رسند. در هر دو گراف سه گره با استفاده از رنگ قرمز مشخص شده‌اند. این تیم پس از رنگ آمیزی سه نقطه در مرحله‌ی اول به شمارش تعداد ارتباطات موجود بین نقاط رنگی و غیررنگی پرداخته‌اند.

همانطور که در گراف سمت چپ مشاهده می‌کنید، بیش از نیمی از ارتباط‌های نقاط غیررنگی با نقاط رنگی است، در حالی که این موضوع در گراف سمت راست صادق نیست. با دقت در گراف‌های مورد نظر می‌توان دید که ساختار گراف‌ها تفاوتی با هم ندارند، اما نقاط متفاوتی در دو گراف رنگ‌آمیزی شده‌اند.

این همان مفهوم توهم اکثریت است. در شبکه‌های اجتماعی نیز می‌توان مصداق‌های بارز این رفتار را مشاهده کرد، بطوریکه یک ویژگی خاص در بین همه بصورت مشترک مشاهده می‌شود، در حالی که در دنیای واقعی این چنین نیست.

توهم اکثریت زمانی روی می‌دهد که نقاط رنگی همان نقاطی باشند که ارتباط بیشتری دارند. با توجه به تعداد بالای ارتباط این نقاط، مفهوم میانگین بصورت ناخواسته برای گره‌های غیررنگی افزایش پیدا می‌کند. با توجه به اهمیت ارتباط یا همان رابطه‌ی دوستی مجازی، ارتباط توهم اکثریت با تناقص دوستی‌ها رابطه‌ی مستقیم دارد.

لرمن و تیم تحقیقاتی وی در ادامه به سراغ بهبود پارامترهای شبکه رفته و توزیع‌ لینک‌ها را تغییر داده‌اند تا وابستگی توهم اکثریت را در حالت‌های مختلف به ارتباطات مشاهده کنند. در نهایت این تیم نتیجه گرفته که تعداد حالاتی که می‌تواند منجر به ایجاد توهم شود، بسیار زیاد است.

اما این موضوع در دنیای واقعی به چه گونه است؟ برای بسط دادن این مفهوم به دنیای واقعی، لرمن و تیم تحقیقاتی وی به رصد شبکه‌های اجتماعی واقعی پرداخته‌اند که از جمله‌ی آن می‌توان دنبال کنندگان شبکه‌ی اجتماعی Digg و شبکه‌ی موجود بین وبلاگ‌های سیاسی اشاره کرد.

لرمن به این نتیجه رسیده که توهم اکثریت را می‌توان در تمام موارد فوق مشاهده کرد. وی در این خصوص چنین اظهار نظر کرده است:

اثر این پدیده در وبلاگ‌ها با تم سیاسی محسوس‌تر است، بطوریکه در حال فعال بودن ۲۰ درصد از گره‌ها، ۶۰ تا ۷۰ درصد از گره‌ها دارای ارتباط با دوستان بسیار فعال هستند.

با استفاده از این قابلیت می‌توان حقایق و باورهایی را در شبکه‌های اجتماعی اشاعه داد که در واقعیت صحت ندارند. با درک بهتر این مفهوم، می‌توان دلیل اشتراک گذاری و مقبولیت برخی مفاهیم در شبکه‌های اجتماعی را درک کرد. کلید موفقیت در پخش یک ایده در دستیابی به گره‌هایی با ارتباط بالا برای پخش در موج اول نهفته است، این گره‌ها بصورت خودکار منجر به گسترش مخاطبان خواهند شد. هرچند شاید در ظاهر این موضوع چندان اهمیتی نداشته باشد، اما می‌توان از این مفهوم برای اشاعه‌ی طرز فکر اقلیت و القای محبوب بودن آن استفاده کرد.

یقینا نیم نگاهی به جامعه‌ی هموطنان در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند پاسخ بسیاری از سوالات را با خود به همراه داشته باشد. این روزها شاهد همه‌گیر شدن رفتارها، خصوصیات و روش‌هایی هستیم که پیش از این شاید در صورت مشاهده‌ی آن‌ها در جامعه‌ی ایرانی، این رفتارها را نوعی هنجارشکنی می‌پنداشتیم، اما با توجه به مفهوم توهم اکثریت، بسیاری از کاربران به جای توجه به جامعه‌ی پیرامون خود، به آنچه که در شبکه‌های اجتماعی می‌بینند، توجه بیشتری کرده و حقایق موجود در فضای مجازی را ارجح‌ می‌دانند که همین موضوع باعث همه‌گیر شدن یک رفتار می‌شود، چراکه دنبال کنندگان با دیدن این رفتار‌ها در اشخاصی که مصداق گره‌های رنگی در گراف اول هستند، چنین خصوصیاتی را ویژگی‌های غالب جامعه تصور می‌کنند.

از این رو است که باید با چشمان بازتری در شبکه‌های اجتماعی به گشت و گذار پرداخت، چراکه این روزها استفاده از همین قابلیت کلید موفقیت در بسیاری از زمینه‌ها نظیر بازاریابی و تبلیغات نیز شده است.